محمدکاظم کاظمی
آيا بيدل ايرانی است؟
در حالی که سالهای سال، شعربیدل درس شبانه و ورد سحرگاه فارسیزبانان خارج از ایران بود، در این کشور نام و نشانی از او در میان نبود و ادبای رسمی و غیررسمی حتی در حد یک شاعر متوسط هم باورش نداشتند. آنان هم که گاه و بیگاه در حاشیهی سخنانشان حرفی از او به میان میآوردند، شعرش را نمونهی ابتذال میشمردند و مایهی عبرت.
پیش از این بسیار کسان کوشیده اند توضیح دهند که چرا چنان شاعری در چنین سرزمین ادب پروری گمنام ماند. هرکسی از ظنّ خود یار این موضوع شده و علتی را مطرح کرده است. گروهی غموض و پیچیدگی شعر بیدل را عامل اصلی دانستهاند، گروهی تفاوت زبان فارسی دو سرزمین را و گروهی مکتب بازگشت و...
نگارندهی این سطور، چنین می پندارد که هیچ یک از این عوامل به تنهایی نمیتوانستهاند تعیینکننده باشند. مجموعهی اینها دخیل بوده و در کنار اینها، یک عامل مهم و مغفولماندهی دیگر هم وجود داشته است که اینک به تفصیل، از آن سخن خواهیم گفت . پس نخست باید نارسایی توجیهات بالا را فرا نماییم و آنگاه ، به نکات نگفتهای که در میان بوده است، برسیم.